Гарьд Сvхбатыг дурсч, Болд-Эрдэнээ vгvйлсэн учрал

“Уйт намрын ханшийг даган шувуу бидэн
Умар, єрнє зvг салан одовч
Удаахь жилийн эсэргэн урийн цагаар
Ус нутаг минь чамдаа эргэн эргэн ирнээ”…

Мон­голын мєнгєн vеийн яруу найргийн сод тєлєєлєгч, на­муун уянгын гунигт дуучин Жамъянгийн Болд-Эрдэнийн ийм шvлгийн мєрvvд сэтгэлд vлджээ. Гучин гуравхан на­сандаа ертєнцийн мєнх бусыг vзvvлсэн билгvvн найрагчийн “Нэг ангийнхан” шvлэгт ан­гийн анд Цахиур Тємєр овогт С.Баасанжав аялгуу зо­хиос­ныг найз нар нь цуглах бvртээ сvлд дуу болгон дуулдаг болж.
“Нэгэн ангийн хvvхдvvд бид нар
Дєчин нэгvvлээ байлаа
Нэгэн нуурын шувууд шиг
Дэгэн дэрвэж явлаа
Vvрийн гэгээтэй уралдаад
Єргєє танхимдаа цугладаг байлаа
Багшийн заасан эрдмээр
Балчир ухаанаа гийгvvлдэг байлаа
Бvл халуун амиараа
Эргээд бид нар цугларна даа
Бvлээн гараа атгалцаад
Инээж баясаад уулзал­данаа”
Гэнэн цагаахан сэт­гэлийн дууллаар жигvvрлэсэн охид, хєвгvvдээс 25 жилийн хойно 25 нь л ирэх юм гэж хэн санах билээ дээ. Сvх жанжны тал­бай дээр уулзаж буй эд­гээр “сурагчид” бол Налайх дvvр­гийн Алтан гадас одонт 10 жилийн нэгдvгээр сур­гуулийг 1982 онд дvvргэсэн Ж.Сэвжээ багштай 10б ан­гийнхан. Ан­гийн дарга Д.Єлзийтогтох ирсэн хvvхэд бvхний хvзvvнд єнгєрєгч зууны наяад оны сурагчдын бэлгэдэл гал улаан бvчийг хvндэт­гэлтэй­гээр зvvж єгє­хийн зэрэгцээ улаахан цэцэг гардуулах ажээ. Олон жил ингэж уул­заагvй тэдний харц, царай тєрхєд гайхсан, баярласан, гуниглангуй олон єнгє аяс тодорно. Зарим нь тэв­рэл­дээд vнсэлдэнэ, зарим нь бишvvрхсэн янзтай биесээ ажиглан зогсоно. Эдний ан­гиас багш, эмч, эдийн засагч, уурхайчин, цэргийн дарга, эмийн санч, мотор ороогч, СЄХ-ны дарга гээд янз бvрийн ажил, мэргэжилтнvvд тєрєн гарчээ. Тэдний ярианаас анзаарахад 14 хєвгvvн нь спортын зэрэг цолтой ийм спортлог анги Налайхад нэг хэсэгтээ байгаагvй юм байх. Бас vймvvлдгээрээ сур­гуу­льдаа номер нэг гээд бод доо. Ж.Болд-Эрдэнэ зургаан нас­тай сургуульд орсон боло­хоор ангийнхнаасаа хоёр ч на­саар дvv, “Боожгой” хочтой хvv байж. Наймдугаар ангид байхдаа улсын баатруудын хєргийг зурж vзэсгэлэн гар­гасан нь уран зураач болох гараа нь байсан юм билээ гэж тvvнийг ангийнхан нь дурсч байна. Ангийн бас нэг алдар­тан нь Мон­­гол Улсын гавьяат та­мирчин, улсын гарьд том П.Сvхбат юм. Унасан ч, дав­сан ч инээж л явдаг тvмний хайртай бєх маань эдvгээ АНУ-ын Денвер хотноо амь­дарч буй юм би­лээ. Уулзалтад ирж ам­жаа­гvйдээ хvлцэл єчиж, утсаар ярьж байна, мань эр. Саяхан зээгийн зулай vнэрлэж євєє болжээ. Ангийн эвлэлийн vvрийн дар­га нь Жаарга хэ­мээх С.Гэрэл, аж ахуйн са­лааны даргаар Ч.Билэгт нар ажиллаж байсан аж. Анхны хайрын болзоонд догдлон хєтлєлцєж явсан гэнэхэн хосуудаас Я.Бадрах, Ж.Бат­цэнд хоёр, Т.Алтан­гадас, Д.Єлзийтогтох нар л тоонот гэрт толгой холбож, айлын голомт бадраажээ. Я.Бадрах нь Онцгой байдлын ерєнхий газрын гадаад харил­цааны хэлтсийн дарга, тэр­гvvн ах­мад болжээ. Хєвгvvдээ би­еийн тамирын талбайд єнжиж байна гэж охид нь багшдаа алтан хошуу єргєхєд нєгєє­дvvл нь ч бас охи­дынхоо дээс тоглохыг нуу­цаар тагнаж ил­чилж байснаа яриад инээлдэх эд нар яг л хvvхдээрээ. “Гэ­гээ­рэл” тє­вийн захирал, ар­дын боловс­ролын тэргvvний ажилтан Гэрэл, ангийнхан нь Баяртай гэх Тунгалаг гээд сайн багш нар эндээс тєрж. Мєнєєхєн ам тvргэнтэй Баяр­тай “Би ангийнхаа согоо нь байсан. Худлаа гэвэл намайг манай ангийн хєвгvvд тормолзсон алаг нvдтэй, сор­молзсон урт сормуустай гээд магтдаг байсан юм чинь” гэж тэ­рvv­хэндээ гайхуулахад эрчvvд тийм шvv гэж хvлээн зєв­шєєрч байна. “Алдар” ний­гэм­­лэгийн тамирчин Мєнхбат тавдугаар ангид байхдаа На­л­айхад байсан Зєвлєлтийн цэргийн ангийн танкнууд гv­вээ даван гарч ирэхийг ан­гийнхаа цонхоор хараад “Хя­тадын танк ороод ирлээ” гэж хашгираад багш, сурагчдыг тvргэн авахуулсан удаатай. Бас нэгэнтээ, ангийнхан нь Чээгий гэж дуудах Чи­мэд­цэрэн тємєр зам дээр мод тавьж, олон улсын суудлын галт тэрэг саатуулсан “хэр­гээр” тухайн vедээ аав, ээжээ 10 мянган тєгрєгєєр тор­гуулсан зэмтэй. Энэ нь са­наатай “хорлон сvйтгэх ажил­лагаа” ч биш ердєє л уулнаас тvлээний мод ойртуулж яваад галт тэрэг ирэнгvvт зам дээр орхиод гvйчихсэн хvvхдийн л гэнэн явдал аж. “Хэлмэгдсэн омгийнхон” гэдэг киног наяад оны хvvхдvvд их vзнэ. Тэр киноны Чингачукаар єєрийгєє овоглосон Ганбаагаа охид нь их цаашлуулж байна. Мань эр охидоо vнсэх хообийтой бай­сан нь єнєєдєр “эхнэрт чинь хэлнээ, чамайг” гэсэн даажиг­налын бай болсон гэлтэй. Инээд хєєр ийн vргэлжлэхийн зэрэгцээ бахархмаар ч юм шиг, гунигтай ч юм шиг дур­самж бас хєвєрсєєр. Арав тєгссєн 41-ээс таван ч хvн ангийнхныхаа ир­цийг бvр­дvvлэхээргvй холын хол од­жээ. 1990 онд Налай­хын уурхайд болсон томоо­хон ослыг монгол тv­мэн мар­таагvй байгаа. 29 хvний алтан амийг авч одсон энэ эм­гэнэлт явдлын vеэр Налай­хын аврах ангид ажил­лаж байсан эдний ангийн хvv Г.Алтангэрэл хоёр ч хvний амь авраад єєрєє бурхны оронд одсон байна. Ийм сvvн сэтгэлтний ард vлдэгсэд нь, амьдын хорвоод бахархан дурсахаас ч аргагvй юм. Та­лийгаачийн ээж Цэндсvрэн гуай автобус баазын жолооч байсан учир хvvгийнхээ ан­гийнхныг амралтын єд­рvv­дээр салхилуулж зугаа­луул­даг байсныг ч нєхєд нь хэр­хэн мартах билээ. Ирээ­дvйн улсын гарьд найздаа “ну­хуулж” бэлтгэлийг нь хан­гадаг байсан З.Кавал гэж шавилхан биетэй уурхайчин эр байна. Чєлєєт бєхийн 57 кг-ийн жинд уурхайн хоёр гурван ч удаа­гийн аварга болж байсан тэр­бээр “Манай Сvхээ улсдаа битгий хэл тив, дэлхий, олим­под алдартай бєх дєє” гэж бяцхан хєєрєлхєєд авав. П.Сvхбат аравдугаар ангид байхдаа єсвєрийн бєхчvv­дийн барилдаанд євдєг шо­роо­долгvй хорин хэд даван “тулгат” цол авч ангийн­хан­тайгаа баяраа хуваалцаж явж. “Сvхээтэйгээ арван жил нэг ангид сурч, арван жил нэг гудмаар алхаж явлаа даа” гэж хvvхэд насны галт тэрэгний тийз мєрєєдєх хижээл хоёр андыг нь Т.Батчулуун, Б.Баяр­­­­сайхан гэнэ. Риза гэж казах охин байсан эдvгээ АНУ-д амьдарч байгаа. Мон­голд маш ховор мэргэжилтэй нэгэн ч эдний ангид бий. Т.Алтангадас Киргизийн Фрун­зе хотын Нисэх хvчний дунд сургуулийн онгоцны хар хайрцагны мэргэжилтнээр тєгсчээ. Биеийн тамирын дээд сургууль тєгсєєд 29 дvгээр тусгай сургуульд баг­шилсан Баатарсvрэн, хvнс­ний технологич болоод Бага­нуур хотод анхны илгээлт аван очиж талхчнаар ажил­ласан Цэцгээ гээд ийм л эгэл жирийн иргэдээс эх орон минь эхэлдэг биз ээ. Ангийнх­ныхаа гэрэл зургийг тайлбар­лах П.Энхтуяа, яруу найрагч­тай Ленинградад хамт сурч байсан Є.Энх-Амгалан нарын хєтєлсєн жимээр тэртээх наян хоёр оны 10б ангийнхан­тай уулзахад амьдралын жа­маар хэдийнэ аав ээж, эмээ євєє болсон ч нэг нэгэндээ vргэлж хvvхдээрээ санагдах гэгээн дурсамж нь гэрэлтсээр байсан билээ.

Daily News:Л.Батцэнгэл